هۆنراوه‌ی کوردی

 
شه‌پۆلی تۆڵه‌

 

کورده‌! ئه‌ی کوردی له‌خۆشی بێ به‌ش

به‌س نییه‌ کۆیله‌تی دێوه‌زمه‌ی ڕه‌ش؟

 

باژوێ ئه‌سپی هه‌وه‌سی خۆی هه‌روا

بتگرێ ، بتگوژێ وا بێ په‌روا؟

 

ئه‌و(قزل قه‌لعه‌) که‌ بۆته‌ (باستیل)

هه‌ر ده‌بێ پڕ بێ له‌ یه‌خسیر و دیل؟

 

تاکو که‌ی نه‌شکێ که‌له‌پچه‌ و ده‌سبه‌ند؟

زه‌جر و ئازار و ئه‌شکه‌نجه‌ تا چه‌ند!

 

خوێنی لاوانی به‌ بیر و بڕوا

هه‌ر ده‌بێ بڕژێ، به‌فیڕۆ بڕوا؟

 

هه‌ڵوه‌رێ گه‌وهه‌ری فرمێسکی هه‌تیو

ده‌ربه‌ده‌ر بێ کوڕی ئازا و نه‌به‌زیو؟

 

بێوه‌ژن ته‌ڕ بێ به‌ گریان چاوی

کچ نه‌بینێته‌وه‌ شۆڕه‌ لاوی ؟

.....

وه‌ختی وه‌ی هاتووه‌ خۆت ڕاپسکێنی

تۆڵه‌ وه‌رگریه‌وه‌، هه‌قت بستێنی

 

ڕاپه‌ڕه‌، هاته‌وه‌، دووباره‌ هه‌لت

سه‌ر و ماڵت بکه‌ قوربانی گه‌لت

 

کۆبه‌وه‌، ڕێک که‌وه‌، لێک به‌سته‌ پشت

ڕا‌که‌ مه‌یدانی خه‌بات گورج و گشت

 

هاته‌وه‌ کاتی خه‌باتی شێلگیر

هه‌ڵبڕه‌ به‌نده‌ک و کۆت و زنجیر

 

کوڕ به‌، ئازا به‌، نه‌به‌ز به‌، ڕۆڵه‌!

گژه‌بای ڕه‌ق به‌، شه‌پۆلی تۆڵه‌

 

تووڕه‌ به‌، سوور به‌وه‌ لێی وه‌کو پولوو

ئاگری ده‌ وه‌کو پووشه‌ڵ و پوشوو

 

****

ئه‌و له‌ خوێن مژتنی تۆ تێر نابێ

تۆ ده‌بێ بۆ به‌زه‌ییت پێی دابێ ؟!

 

له‌ هه‌موو لایه‌که‌وه‌ پێی داده‌

ڕاوی نێ، زوو له‌ وڵاتی ڕاده‌

 

ده‌س و خه‌نجه‌ر کوتوپڕ ڕاکه‌ سه‌ری

وه‌ده‌ری نێ، وه‌ده‌ری نێ، وه‌ده‌ری!!

 

هه‌ڵمه‌تی بۆ به‌ره‌ وه‌ک شێری دڕ

له‌شکری لێ بکه‌، دابڕ دابڕ

 

کۆسته‌کی خه‌نجه‌ری تۆ بترازێ

ئه‌و به‌ سه‌رنێزه‌ کۆڵه‌ نا نازێ

 

 

 

ویزه‌ گولله‌ی چه‌کی تۆی بێته‌ گوێ

ناپه‌ڕێبێ له‌ سنووریشت سوێ

 

بیته‌زێنه‌ به‌ په‌لاماری توند

بیبه‌زێنه‌ له‌ چیا و شار و گوند

 

به‌نده‌ن و ده‌شت و چڕی لێ بته‌نه‌

نه‌وه‌کوو ده‌رچێ، پڕی لێ بته‌نه‌ !

 

مه‌پرینگێوه‌ له‌ ئاگر و ئاسن

تێده‌گه‌ی چۆن به‌ گه‌لت ناناسن ؟!

 

تاکو شۆڕش نه‌کرێ توند و تیژ

تاکو سه‌نگه‌ر نه‌گرێ لاو و کیژ

 

نادرێ مافی گه‌لی کوردی دلێر

هه‌رده‌بێ وا له‌ قه‌فه‌ز دابێ شێر

 

ئه‌و ڕق و قین و به‌گژداچوونه‌

تاقه‌ ڕێگایه‌کی ڕزگار بوونه‌

1949

هیمن

 
نـاڵه‌ی جـودایی

 

ساقیا ! وا باده‌وه‌، وا باده‌وه‌
ڕوو له‌ لای من که‌ به‌ جامی باده‌وه‌

موشته‌ری وه‌ک من له‌ مه‌یخانێ که‌من
زۆربه‌یان شاد و به‌ که‌یف و بێ خه‌من

مه‌ی حه‌رامه‌ بۆ سه‌هه‌نده‌ و بێ خه‌مان
مه‌ستی بێ خه‌م بۆچی بگرن ئیخه‌مان ؟

ئه‌م شه‌رابه‌ تاڵه‌ ده‌رمانی خه‌مه‌
لێی حه‌رام بێ ئه‌و که‌سه‌ی ده‌ردی که‌مه‌

ئه‌م شه‌رابه‌ ئاڵه‌ بۆ بێ ده‌رد نی یه‌
لێی حه‌رام بێ ئه‌و که‌سه‌ی ڕه‌نگ زه‌رد نی یه‌

بۆ که‌سێکه‌ مه‌ی ، چزیلکی پێوه‌ نێ
بۆچی ملهوڕ لێره‌ بینی پێوه‌ نێ ؟!

بۆ که‌سێکه‌ مه‌ی : که‌ ده‌ردی کارییه‌
بێ خه‌مێک بیخواته‌وه‌ ، زۆردارییه‌

بۆ که‌سێکه‌ مه‌ی : دڵی پڕ بێ له‌ داخ
بۆچی لێی بخواته‌وه‌ به‌رزه‌ ده‌ماخ ؟!

ئه‌و که‌سه‌ی بێ که‌س نییه‌ و خانه‌ خه‌راپ
ده‌ک به‌ ژاری ماری بێ باده‌ و شه‌راب !

ئه‌و که‌سه‌ی نه‌یچێشتووه‌ ده‌ردی ژیان ؛
ئه‌و که‌سه‌ی نه‌یدیوه‌ ئێش و برک و ژان ،

ئه‌و که‌سه‌ی نه‌کرا نیشانه‌ی تیری خه‌م ،
شانی دانه‌خزا له‌بن باری سته‌م ،

ئه‌و که‌سه‌ی هه‌ستی به‌ زۆرداری نه‌کرد ،
تیخی زۆرداری برینداری نه‌کرد ،

ئه‌و که‌سه‌ی ده‌ستی له‌ ئه‌وکێ به‌ر درا ،
ئه‌و که‌سه‌ی دوژمن له‌ ماڵی ده‌رکرا ،

ئه‌و که‌سه‌ی نه‌یبینی هاتی دوژمنی ،
نیری یه‌خسیری له‌ ئه‌ستۆ داڕنی ،

ئه‌و که‌سه‌ی هێنده‌ نه‌بوو زویر و زگار ،
وا نه‌که‌وته‌ به‌ر چه‌پۆکی ڕۆژگار ،

ئه‌و که‌سه‌ی نه‌یهاڕی به‌رداشی زه‌مان ،
ئه‌و که‌سه‌ی « زیڕه‌ی نه‌گه‌ییه‌ ئامان

ئه‌و که‌سه‌ی دووریی عه‌زیزانی نه‌دی ،
تیر و تانه‌ی بێ ته‌میزانی نه‌دی ،

تۆزی به‌دبه‌ختی له‌ سه‌ر شانی نه‌نیشت ،
لێی نه‌گیرا ده‌ور و پشت و چوار ته‌نیشت ،



بۆ ده‌بێ بێت و بکا مه‌یخانه‌ ته‌نگ ؟!
شوێنی دیکه‌ زۆره‌ بۆ گاڵته‌ و جه‌فه‌نگ ..

ئه‌و کوڕه‌ی هێشتا له‌ ژوانێ ڕێی هه‌یه‌ ،
سه‌یره‌ زۆر سه‌یره‌ که‌ ئالووده‌ی مه‌یه‌ .

ئه‌و که‌سه‌ی ڕاوی نه‌نێن لێره‌ و له‌وێ ،
ئه‌و کوڕه‌ی ماچی کچانی ده‌س که‌وێ ،

ئه‌و کوڕه‌ی دۆی داوه‌تێ ده‌ستی ده‌نێ ،
بێته‌ ئێره‌ چۆنه‌ هه‌ی دێی ناکه‌نێ !

ئه‌و که‌سه‌ی « ده‌ستی له‌ مه‌مکان گیر ببێ
ئه‌و که‌سه‌ی « تفڵی دڵی بۆ ژیر ببێ

ئه‌و که‌سه‌ی په‌نجۆڵه‌ بکوشێ جار و بار ،
ئه‌و که‌سه‌ی ده‌ستی بگاته‌ گه‌ردنی یار ،

ئه‌و که‌سه‌ی ڕامووسێ کوڵمه‌ی تاس و لووس ،
ئه‌و که‌سه‌ی تێی هه‌ڵنه‌دابێ چاره‌نووس ،

ئه‌و که‌سه‌ی بمژێ خوناوه‌ی گه‌رده‌نێ ،
کوفره‌ یه‌ک قه‌تره‌ شه‌رابی گه‌ر ده‌نێ ..

ئه‌و که‌سه‌ی ئاسووده‌ و خۆش ڕایبوارد ،
قه‌ت خه‌می یه‌خسیر و کۆیلانی نه‌خوارد ،



یه‌ک له‌ ماڵێ چاوڕێی بێ بێته‌وه‌،
ده‌رکی نێو ماڵێکی لێ بکرێته‌وه‌ ،

خه‌م ڕه‌وێنێک گوێ بداته‌ ڕازی ئه‌و ،
نازه‌نینێک بێ بکێشێ نازی ئه‌و ،

بگرێ په‌نجه‌ی نه‌رم و نۆڵی ناسکێ ،
بۆی کرابێته‌ سه‌رینێ، باسکێ ،

هه‌یبێ هێز و گورد و تین و تاو و گوڕ
ڕۆژگاری ڕه‌ش نه‌بێ، به‌ختی مگوڕ ،

ئه‌و که‌سه‌ جێگای له‌ مه‌یخانێ نی یه‌ .
ئه‌و که‌سه‌ باده‌ و شه‌رابی بۆ چی یه‌ ؟!

ساقیا ، وا وه‌رگه‌ڕێ ، وا وه‌رگه‌ڕێ !
ڕوو له‌ لای من که‌، مه‌چۆ بۆ سه‌رپه‌ڕێ ..

له‌نگه‌رێ بگره‌ ، مه‌به‌ وا به‌رزه‌ فڕ
بێنه‌ بۆمن ، بێنه‌ بۆمن ، جامی پڕ

مه‌ی حه‌ڵاڵه‌ بۆ منی وێرانه‌ ماڵ
بۆ منی سه‌رگه‌شته‌ وو ڕووت و ڕه‌جاڵ

بۆ منی بابرده‌ڵه‌ی گرده‌نشین
بۆ منی دڵ پڕ له‌ ناسۆر و برین



بۆ منی ئاواره‌ وو دووره‌ وه‌ته‌ن
بولبولی بێ به‌ش له‌ گوڵزار و چه‌مه‌ن

په‌ڕ وه‌ریوی، باڵ شکاوی، ده‌نگ بڕاو
بێ بژیوی، به‌ش خوراوی ، ده‌رکراو

پیری زورهانی ، که‌نفتی، ده‌ربه‌ده‌ر
دیده‌سووری ، دڵ مه‌کۆی ده‌رد و که‌سه‌ر

داته‌پیوی، بێ په‌سیوی بێ قه‌رار
بێ که‌سی ، ده‌سته‌شکاوی ، کۆڵه‌وار

لێوبه‌باری، ده‌رده‌داری، ڕه‌نجه‌ڕۆ
شاعیری جوانی په‌رستی دڵ به‌ سۆ ..

ساقیا ! بۆ کوێ ده‌چی ، بۆ کوێ ده‌چی ؟
تۆش له‌ به‌ر ئه‌و ملهوڕانه‌ ملکه‌چی ؟

تۆش به‌ ڕه‌نگ و بۆی ئه‌وان خواردت فریو ؟
چاوی تۆشی هه‌ڵفریواند زێڕ و زیو

تۆش ده‌گوڕیه‌وه‌ ده‌گه‌ڵ گه‌وهه‌ر هونه‌ر ؟
که‌نگێ گه‌وهه‌ر جوانی کردن به‌خته‌وه‌ !

زێڕ به‌ڵایه‌، بێ وه‌فایه‌ ده‌وڵه‌مه‌ند
هه‌ر هونه‌ر نه‌مره‌، هونه‌روه‌ر مه‌رد و ڕه‌ند



«چڵکی ده‌سته‌ ماڵی دنیا» وه‌ک ده‌ڵێن « له‌ فۆلکلۆره‌وه‌ وه‌رگیراوه‌ . »
ماڵ په‌رست په‌یمان شکێنه‌ و بێ به‌ڵێن

قه‌دری جوانی کوا ده‌زانێ ماڵ په‌رست !
جوان په‌رسته‌ پیری خاوه‌ن زه‌وق و هه‌ست

نا مه‌چۆ ، جوانێ مه‌چۆ ، واوه‌ مه‌چۆ !
تۆ فریوی زێڕ و زیوی وان مه‌خۆ !

ئه‌و هه‌وه‌سبازانه‌ جێی متمانه‌ نین
هه‌ر ده‌زانن گوڵ چنین و به‌ی ڕنین

وا وه‌ره‌، ده‌ی وا وه‌ره‌ ، نێزیک به‌ لێم
بمده‌یه‌ مه‌ی ، بمده‌یه‌ مه‌ی تا ده‌ڵێم :

« مست مستم ساقیا، دستم بگیر !
تا نیفتادم زپا دستم بگیر


جا که‌ سه‌رخۆش بووم به‌ ده‌نگێکی نه‌وی
بۆت ده‌ڵێم ئه‌و شیعره‌ به‌رزه‌ی (مه‌وله‌وی)

«بشنو از نی چون حکایت میکند
از جدائیها شکایت میکند »



گوێم ده‌یه‌ ئه‌ی دیده‌ مه‌ستی قیت و قۆز !
تا بناڵێنم وه‌کوو بلوێر به‌سۆز

نابێ قه‌ت ناڵه‌ی جودایی بێ ئه‌سه‌ر
جا چ نه‌ی بیکا چ پیاوی ده‌ربه‌ده‌ر

بۆیه‌ ناڵه‌م تێکه‌ڵی نه‌ی کردووه‌
شیوه‌نێکم پێیه‌ نه‌ی نه‌یکردووه‌

لێم گه‌ڕێ با ده‌ربڕم سۆزی ده‌روون
لێم گه‌ڕێ با هه‌ڵوه‌رێنم ئه‌شکی ڕوون

شیوه‌نی من شیوه‌نی ئینسانی یه‌
بانگی ئازادی و گرۆی یه‌کسانی یه‌

شیوه‌نی من شینی کوردی بێ به‌شه‌
ئه‌و گه‌له‌ی حاشا ده‌که‌ن لێی و، هه‌شه‌

با له‌ زارم بێته‌ ده‌ر پشکۆی شیعر
با فراوان تر بکه‌م ئاسۆی شیعر

پارچه‌ گۆشتێکه‌ دڵی من، ڕوو نییه‌
ناڵه‌ ناڵی من دره‌نگه‌ ، زوو نییه‌

ده‌ردی دووری .. ده‌ردی دووری کوشتمی
ده‌ردی وشیاری و سه‌بووری کوشتمی

یادی یاران و وڵاتم ڕۆژ و شه‌و
لێی حه‌رام کردم قه‌رار و خورد و خه‌و

خه‌م ڕه‌وێنێک لێره‌ من ناکه‌م به‌دی
چۆن په‌نا بۆ مه‌ی نه‌به‌م ساقی! ئه‌دی!؟



نابینم خاک و وڵات و شاری خۆم
نابینم ناسیاو و دۆست و یاری خۆم

ڕوو له‌ هه‌ر لایه‌ک ده‌که‌م نامۆیه‌ بۆم
نابینم جێ ژوان و که‌ونه‌ لانی خۆم

شه‌و ده‌کێشم شه‌ونخوونی و بێ خه‌وی
ڕۆژ ده‌چێژم ده‌رد و داخی بێ ئه‌وی

چۆن نه‌ناڵێ ئه‌و دڵه‌ی پڕ هه‌ستی من ؟!
چۆن له‌ ئه‌ژنۆ ببنه‌وه‌ دوو ده‌ستی من ؟!

چۆن نه‌ناڵێ ئه‌و دڵه‌ ئه‌نگاوته‌یه‌ ؟!
به‌رد له‌ به‌ردی بێته‌وه‌ ده‌نگی هه‌یه‌

ژانی ناسۆری جوداییم چێشتووه‌
هه‌رچی خۆشم ویستووه‌ جێم هێشتووه‌

هه‌ڵبڕاوم من له‌ یاری نازه‌نین
ده‌رکراوم من له‌ خاکی دڵنشین

بوومه‌ ئاواره‌ و په‌ڕیوه‌ دوور وڵات
که‌وتمه‌ نێو ورده‌ داوی ڕێی نه‌جات

به‌کره‌ شۆفاره‌ ئه‌وه‌ی مووخه‌ی چنیم
زێی مه‌م و زینان وڵاتی لێ ته‌نیم



که‌وتمه‌ نێو چاڵی دیلی وه‌ک (مه‌م)ێ
(یایه‌ زین) له‌ کوێیه‌ هاواری که‌مێ !

کوا (قه‌ره‌ تاژدین) ، (چه‌کۆ) و (عرفۆ) له‌ کوێن؟!
بێنه‌ هانام وه‌ک پڵینگی چه‌نگ به‌خوێن.


(لاس)ه‌ شۆڕێک بووم غه‌نیمی دوژمنان
ئێسته‌ ئه‌نگواوم به‌ تیری چڵکنان

وام به‌ ته‌نیایی له‌ نێو خوێناو شه‌ڵاڵ
کوانێ عێل و کوانێ (خانزاد) و (خه‌زاڵ) ؟!

زۆر له‌مێژه‌ ناره‌ناری منی نه‌بیست
هه‌روه‌کوو (شه‌مزین)، (شه‌میله‌)ی خۆش ده‌ویست

وه‌ک (سیامه‌ند)ێ له‌ چۆڵ و به‌نده‌نێ
جه‌رگی له‌ت کردووم په‌لی داره‌ به‌نێ

شه‌تڵی جواناوم منی سارده‌ برین
کوا (خه‌ج)م تا بۆم بگێڕێ گه‌رمه‌ شین ؟!

مانگی «کانوونێ به‌ چلوان ده‌رکرام.»
وه‌ک (برایم) له‌و وڵاته‌ ڕاونرام

کوا (په‌ریخان) به‌ند و باوم بۆ بڵێ ؟!
بۆ نه‌سووتێم نه‌بمه‌ پۆلووی سه‌ر کڵێ ؟!

ئه‌و له‌ زۆزان، من له‌ ئارانێ ده‌ژیم
کێ ده‌ڵێ ئه‌منیش (وه‌لی دێوانه‌ ) نیم ؟!

کورده‌واری ، ئه‌ی وڵاته‌ جوانه‌که‌م !
ڕۆڵه‌که‌م ! خێزانه‌که‌م ! باوانه‌که‌م !

ئه‌ی ئه‌وانه‌ی قه‌ت له‌ بیرم ناچنه‌وه‌
ئێسته‌ بم بینن ئه‌رێ ده‌مناسنه‌وه‌ ؟

ڕۆژگار هاڕیومی وه‌ک ئه‌سپۆنی ورد
هێز و توانای لێ بڕیوم ده‌رده‌ کورد

بوومه‌ گه‌پچاڕ و ده‌کا گاڵته‌ به‌ من
ئه‌و ڕمووزنه‌ی زه‌نده‌قی چوو بوو له‌ من

ئه‌ی ڕه‌فیقان، ئه‌ی عه‌زیزانی وڵات !
ئه‌ی برای هاوسه‌نگه‌ری جه‌رگه‌ی خه‌بات !

گه‌ر ده‌ناڵێنم ، ئه‌من په‌ک که‌وته‌ نیم
تێده‌کۆشم بۆ وه‌سڵ تاکوو ده‌ژیم

کۆششی من زۆر به‌ جێیه‌ و زۆر ڕه‌وا
چونکه‌ قانوونی ته‌بیعه‌ت وایه‌ ، وا :

«هر کسی کو دوور ماند از اصل خویش
باز جوید روزگار وصل خویش »



ڕێگه‌ ده‌بڕم ، کوانی هه‌نگاوم شله‌
ڕاسته‌ بێ هێزم، ده‌که‌م ئه‌مما مله‌

هه‌ر ده‌پێوم کێو و شاخ و چۆڵ و ده‌شت
دێم به‌ره‌و کوێستان به‌ره‌و باخی به‌هه‌شت

دێم به‌ره‌و زیخ و چه‌و و کانیاوی خۆم
چۆن له‌وانه‌ وه‌رده‌گێڕم چاوی خۆم

دێم به‌ره‌و ئه‌و دار و به‌رد و به‌نده‌نه‌
دێم به‌ره‌و ئه‌و باخ و مێرگ و چیمه‌نه‌

دێم به‌ره‌و زوورک و ته‌لان و که‌ند و له‌ند
دێم به‌ره‌و بژوێن و زه‌نوێر و زه‌مه‌ند

دێم به‌ره‌و پاناوک و هه‌وراز و نشێو
دێم به‌ره‌و ئه‌شکه‌وت و زه‌ندۆڵ و په‌سێو

دێم به‌ره‌و به‌فر و چلووره‌ و به‌سته‌ڵه‌ک
دێم به‌ره‌و شیخاڵ و ڕێچکه‌ و ڕه‌شبه‌ڵه‌ک

دێم به‌ره‌و لێڕ و چڕ و به‌ستێن و چۆم
دێم به‌ره‌و هه‌ڵدێر و گێژ و به‌ند و گۆم

دێم به‌ره‌و هۆبه‌ و هه‌واری با سه‌فا
دێم به‌ره‌و لادێ، به‌ره‌و کانگای وه‌فا

دێم ببینم نیشتمان و زێده‌که‌م
دێم ببینم خزم و کاک و دێده‌که‌م



دێم و ده‌گرم بازی بێری شۆخ و شه‌نگ
دێم و ده‌گرم ده‌ستی دۆی جوان و چه‌له‌نگ

دێم گراویی خۆم له‌ باوه‌ش وه‌رگرم
دێم نه‌هێڵم به‌رهه‌ڵست و به‌رگرم

دێم و هه‌ڵده‌مژم شنه‌ی کوێستانی کورد
دێم و ده‌چمه‌ شه‌وڕنی بێستانی کورد

دێم و ده‌شکێنم له‌وێ جامی شه‌راب
ماچی شیرین نایه‌ڵێ تامی شه‌راب

دێم و ناترسم له‌ په‌رژینی به‌ (زی) زی ( دڕوو ،دڕک )
هه‌ر په‌ری سه‌رکه‌وت و دێوه‌زمه‌ به‌زی

تا بمێنێ نووری چاو و هێزی پێم
دێم و دێم و دێم و دێم و دێم و دێم

دێم هه‌تا هه‌مبێ بڕست و بیر و هۆش
گه‌ر گلاشم ، کورده‌واری و ئێوه‌ خۆش


 

 
سازی ناساز

 

بولبولی باڵ شکاوی وه‌ختی گوڵم

هه‌ر شه‌پۆڵان ده‌دا دڵی له‌ کوڵم

 

کوردی به‌ندیی به‌یانی نه‌ورۆزم

گڕی گرتووه‌ ده‌روونی پڕ سۆزم

 

موغی بێ ئاگری شه‌وی یه‌ڵدام

چاوڕێی چاره‌نووسی ناپه‌یدام

 

که‌وی بێ ده‌نگی نه‌و به‌هارانم

گوڵی بێڕه‌نگی چاو له‌ بارانم

 

کونجی جێ ژوانی چۆل و خامۆشم

سێبه‌ری نازه‌نینی ڕه‌شپۆشم

 

ده‌ستی به‌ربووی گچی گه‌ڕی شاییم

هه‌ستی خنکاوی لاوی سه‌وداییم

 

کێلی گۆڕی شه‌هیدی گومناوم

تاکه‌ داری کڕووزی بێ ئاوم تاکه‌ داری (ته‌ریکی) بێ ئاوم

 

ده‌فته‌ری شیعری شاعیری ڕووتم

شه‌می سه‌ر گۆڕ و داری تابووتم

 

کونی گیراوی کۆنه‌ شمشاڵم

خه‌ونی ئاڵۆز و خاتیره‌ی تاڵم

 

 

ژیله‌مۆی ئاگری به‌یانانم

باوکی فرمێسک و کوڕی ژانم

 

باڵه‌ سووتاوه‌کانی په‌روانه‌م

شووشه‌ باده‌ی به‌تاڵی مه‌یخانه‌م

 

چڵه‌ ڕێحانی دووره‌ دێراوم

سازی ناسازی هه‌ڵپه‌سێراوم

 

تکه‌ ئاونگی سه‌ر گه‌ڵای زه‌ردم

خه‌سته‌ و ده‌رده‌داری چی ده‌ردم

 

ئاخرین تیشکی خۆری پاییزم

شاعیری پیری تووڕه‌ و زیزم

 

چۆن ده‌توانم به‌ تۆ بڵێم من چیم ؟!

خۆم گومانم هه‌یه‌ که‌ هه‌م یا نیم ؟!

1975

هیمن

 
ڕێبه‌ندان و شاعیر

 

ڕێبه‌ندان! دیسان هاتیه‌وه‌ سه‌رمان

ڕه‌قمان هه‌ڵێنی دیسان له‌ سه‌رمان

 

به‌ سۆزه‌ی زریان پیاوی ده‌که‌ی سڕ

به‌ کڕێوه‌ و باکوت ئاژه‌ڵ ده‌که‌ی قڕ

 

ڕێ و بان ده‌به‌ستی به‌ به‌فر هه‌موو

له‌ به‌ر په‌ساران هه‌ڵده‌نێی ڕونوو

 

پرووشه‌ و مژ و که‌ڕه‌سیسه‌که‌ت

ته‌پ و تومان و هه‌وا پیسه‌که‌ت

 

پێیه‌وه‌ هه‌زرا ئازار و ئاهۆ

کۆخه‌ و هه‌ڵامه‌ت، له‌رز و چه‌ق و چۆ

 

که‌ تۆ ته‌شریفی ناشه‌ریف دێنی

دڵی گه‌لی کورد دا ده‌خورپێنی

 

ماشێن و ڕێگای ئیسفاڵتی نییه‌

به‌و سارد و سۆڵه‌ عیلاجی چییه‌

 

به‌ هه‌چه‌هه‌چی که‌رێ چۆن باری

لادێیی کوردی ده‌گاته‌ شاری ؟

 

هه‌ژار لێی ده‌بڕێ ئاوردوو و زمهه‌ڕ

کورووژمه‌ی ده‌کا فه‌قیر، ماڵانگه‌ڕ

 

سه‌ر ده‌نێنه‌وه‌ پیر و نۆ بوان

بێ په‌رستار و بێ ده‌وا و ده‌رمان

 

به‌خێر نه‌هاتی مانگی مژ و ته‌م

دێنی بۆ ئێمه‌ گه‌لێک ده‌رد و خه‌م

 

.....

ڕێبه‌ندان:

شاعیر! ماڵ شێواو بۆ دژ داماوی؟

گێژی، خه‌واڵووی، شێتی، خه‌رفاوی ؟

 

بۆچی تۆ ئاگات له‌ دنیا نییه‌ ؟

بۆچی نازانی ده‌نگ و ‌باس چییه‌؟

 

بۆ به‌من ده‌ڵێی قسه‌ی سوێر و تاڵ

بۆچی نازانی بێ خه‌به‌ر ! ئه‌وساڵ

 

زریانم هێنای بۆ کورد ئازادی

شه‌ماڵم هێنای بۆ ئێوه‌ شادی

 

مژی من هات و مژی هه‌ژاری

ڕه‌واند، یه‌کجاری له‌ کورده‌واری

 

به‌ که‌ڕه‌سیسه‌ و پروشه‌ و سیخوار

ئاواتی کۆنی کوردم هێنا خوار

 

له‌ ڕۆژی مندا کورد به‌ ڕووسووری

هه‌ڵی بژاردووه‌ ڕه‌ئیس جمهوری

 

جا ئه‌و جار باوی کوردی دێته‌وه‌

ئاسووده‌ ده‌بێ، ده‌حه‌سێته‌وه‌

 

شاعیر:

گیانی شاعیرت ده‌که‌م به‌ قوربان

وا هاتووی ئه‌وساڵ مانگی ڕێبه‌ندان!

 

ده‌ک به‌خێر هاتی، قه‌ده‌مت پیرۆز

به‌ قوربانت بێ جێژنه‌که‌ی نه‌ورۆز

 

 

ڕۆژی تۆ جێژنی گه‌وره‌ی کوردانه‌

ناوت ده‌رمانی ژان و ده‌ردانه‌

 

ئه‌وساڵ به‌هاره‌ بۆ ئێمه‌ زستان

بمرێ دوژمنی کورد و کوردستان

 

 

هیمن

 
 
ڕۆژی شادی

 

ڕۆژی خۆشی و پێکه‌نین و داوه‌ته‌

هه‌ی چ ڕۆژێکی به‌قه‌در و قیمه‌ته‌

جێژنی سه‌ربه‌ستی و ده‌می ئازادی یه‌

کاتی عه‌یش و نۆش و شایی و شادی یه‌

به‌رگی ڕه‌ش ئیتر له‌ به‌رمان دادڕا

به‌نده‌کی دیلی و ئه‌ساڕه‌ت هه‌ڵبڕا

سه‌ربڵیندین چونکه‌ وا ئاڵاکه‌مان

هه‌ڵکراوه‌ گه‌ییه‌ ته‌شقی ئاسمان

په‌رچه‌می سوور و سپی و سه‌وزی ئه‌مه‌

شادی هێنه‌ لابه‌ری ده‌رد و خه‌مه‌

سووره‌که‌ی یانی ئه‌وه‌ی بێته‌ بنم

خوێن ده‌بێ بڕژێنێ بۆ پاراستنم

سپییه‌که‌ی یانی که‌سێکه‌ ڕووسپی

هیچ شتێک نه‌یکردبێ مات و کپی

سه‌وزه‌که‌ی دێنێته‌ به‌رچاوان وڵات

ئه‌وه‌ ده‌مه‌ی فه‌سڵی به‌هاری جوانی هات

 

تیشکی ڕۆژی کورد له‌ ژێر هه‌وری سیا

هاته‌ده‌ر ئه‌نگاوتی وا لووتکه‌ی چیا

دوو گوڵی گه‌نمیش ده‌ڵێ هه‌ر کشت و کاڵ

زۆر بکه‌ن مشتی بکه‌ن عه‌مبار و چاڵ

پێت ده‌ڵێ نووکی قه‌ڵه‌م: نووکی قه‌ڵه‌م

زۆر له‌ شیر باشتر ده‌پارێزێ عه‌له‌م

 

هیمن

 
ڕه‌ق هه‌ڵاتم

 

من له‌ داخی خزمی خوێڕی و ئاشنای ئه‌حمه‌ق هه‌ڵاتم

من له‌ ترسی زاق و زووقی ئه‌منیه‌ی چاو زه‌ق هه‌ڵاتم

 

کوا به‌ خۆشی خۆم به‌جێ دێڵم وڵاتی خۆشه‌ویستم؟

من له‌ ترسی زلله‌ و باتووم و دار و شه‌ق هه‌ڵاتم

 

هه‌ر به‌ پێیان و به‌ کۆمه‌ کۆمه‌ گه‌یمه‌ ئه‌و وڵاته‌

ڕه‌نگه‌ پێت وابێ به‌ سواری مایه‌نی گوێ له‌ق هه‌ڵاتم

 

نۆکه‌ری بێگانه‌ ناکه‌م، هاته‌ جێ فه‌رمایشی خۆم

وا له‌ برسان و له‌ بێ به‌رگی ئیمڕۆ ڕه‌ق هه‌ڵاتم

 

1347

هیمن

 
ڕه‌شه‌مه‌

 

ده‌ک به‌خێر بێی قه‌ده‌مت خێره‌، چ خۆشی ڕه‌شه‌مه‌

تاکو تۆ هاتی نه‌ما و تێپه‌ڕی ڕۆژی ڕه‌شی مه‌

ئێسته‌که‌ کورده‌ هه‌موو بێ هه‌م و بێ ده‌رد و خه‌مه‌

شاده‌، ئازاده‌، ده‌کا گاڵته‌ و گه‌پ، که‌یف و گه‌مه‌

نیشتمانی هه‌موو ڕازایه‌وه‌، باخی ئیره‌مه‌

.....

شین و ڕۆڕۆ بوو به‌شی کورد و سه‌ری نابوو له‌ هه‌ش

چون له‌ ئازادی بڕێک نه‌یبوو ئه‌ویش به‌هره‌ و به‌ش

کورده‌واری هه‌موو داگرتبوو هه‌ور و ته‌می ڕه‌ش

نه‌ده‌بینرا له‌ چ لا تیشکی گه‌لاوێژی گه‌ش

به‌ شنه‌بایێکی ڕه‌حمه‌ت ڕه‌وی ئه‌و هه‌ور و ته‌مه‌

.....

هاته‌ مه‌یدانێ کوڕی کوردی وه‌کوو فیلی ده‌مان

هه‌وڵی ئازادی ده‌دا ئه‌و به‌ هه‌موو وه‌خت و ده‌مان

دوژمنی کوردی ئه‌وه‌ی دیت و تروسکایی نه‌مان

ده‌شه‌کێنێته‌وه‌ با ئێسته‌که‌ ئاڵایه‌که‌مان

سه‌ر و ماڵ و که‌س وکارم به‌ فیدای ئه‌و عه‌له‌مه‌

.....

لاوی کوردی له‌ هه‌موو لاوه‌ وه‌کو شێری ژیان

دێته‌ مه‌یدان و ده‌ڵێ: من ده‌مه‌وێ مافی ژیان

تازه‌ هه‌ڵناخه‌ڵه‌تێ ئه‌و، به‌ قسه‌ی نه‌رم و نیان

دوژمنی میلله‌تی کو‌ردی هه‌موو تووڕه‌ن که‌ دییان

ئه‌و به‌ سه‌ربه‌ستی ده‌ژی، دوژمنی زۆر و سته‌مه‌

 

هێـمن

 

دوا ڕۆژی ڕوناک

 

له‌مێژ بوو هه‌ققی کورد ده‌خورا به‌ فیڕۆ

له‌مێژ بوو کورد بوو ده‌یکرد شین و ڕۆ

 

له‌ مه‌یدانی شه‌قێنی دوژمنی دا

سه‌ری سه‌رداری کوردی بوو وه‌کوو گۆ

 

به‌ ده‌وری لاشی نیوه‌گیانی ئه‌ودا

هه‌زرا گورگ و چه‌قه‌ڵ ده‌یکرد مڵومۆ

 

دیانبه‌ست بۆ کوتانی مه‌رج و په‌یمان

هه‌ناوی لێی ده‌هات بۆچروک و بۆسۆ

 

له‌ دێدا ئه‌منیه‌ی لێ ببوه‌ مێمڵ

له‌ شاری (شاره‌بانی) لێ ببۆ سۆ

 

هه‌زرا لاوی له‌ به‌ندیخانه‌ دا مرد

هه‌زرا پیاوی ته‌نافی هاته‌ ئه‌ستۆ

 

کوڕی کوردی له‌ خوێنی خۆی ده‌گه‌وزی

کچی کوردی سه‌ری کردبوو وه‌ ئه‌ژنۆ

 

ئه‌وه‌ی سوکایه‌تی بوو کردی پێمان

نه‌ده‌کرا که‌س بڵێ بۆ وا ده‌که‌ی، بۆ ؟

 

بڕا نێفه‌ک، دڕا سه‌رپێچ و ده‌سماڵ

برا کیژ و، درا کوڕ پاڵه‌په‌ستۆ

 

گوڵستان و زه‌مه‌ندی کورده‌واری

به‌پێی دوژمن ده‌بوو پێشێل و بۆژۆ

 

ده‌یانکرد ده‌غڵ و دانی ئێمه‌ به‌ش به‌ش

ده‌یانبرد دانه‌وێڵه‌ی ئێمه‌ کۆ کۆ

 

ئه‌وی گه‌نمی ڕه‌نێو دێنا به‌ زه‌حمه‌ت

له‌ ماڵێیدا نه‌بوو خۆی زمهه‌ڕێک جۆ

 

له‌ کیسه‌ی دا نه‌بوو تاڵایی تووتن

ئه‌وی سازی ده‌کرد سیغاری (ئوشنۆ)

 

به‌ دوو گه‌ز جاوه‌وه‌ خه‌ونی ده‌بینی

ئه‌وی عه‌مباری شای پڕ کرد له‌ په‌ممۆ

 

په‌نیر و ڕۆنه‌که‌ی ئێمه‌ی به‌ زاری

ئه‌وان ده‌خورا، ده‌ما بۆ ئێمه‌ هه‌ر دۆ

 

مریشک و قاز و باڕۆکه‌ و مراوی

به‌شی وان بوو، به‌شی ئێمه‌ په‌ڕ و پۆ

 

له‌ شارا تاکو(تابین) جه‌رده‌ و دز

وڵاتیان کردبوو تاڵان و تاپۆ

 

هه‌موو سووک و چرووک و په‌ست و به‌دخوو

هه‌موو ناپاک و نا ئینسان و نامۆ

 

له‌به‌ر زوڵم و فشار و جه‌ور و بێداد

چلۆن تێک چوو بوو لێمان ڕایه‌ڵ و پۆ

 

جلیتباز که‌نگێ ده‌یوێرا بڵێ هه‌و

فه‌له‌ خۆی کوانی ده‌یوێرا بڵێ هۆ

 

له‌ ژێر باری گرانی زوڵمی دوژمن

ده‌یانبرد مه‌زنه‌کانی گه‌وره‌ نسکۆ

 

له‌پڕ جوڵاوه‌ خه‌ڵک و تێکی ڕوخاند

بناغه‌ی کۆشکی ئیستیبدادی یارۆ

 

شکا بێگانه‌، پاڵاوتی له‌ ترسان

کوڕی کورد، هاته‌وه‌ دیسان هه‌لی تۆ

 

مه‌وێسته‌، خۆت مه‌گنخێنه‌، مه‌ترسه‌

له‌ فیشاڵ و له‌ بوختان و له‌ ده‌مگۆ

 

هه‌ته‌ حیزبێکی دیموکڕاتی پێشڕه‌و

که‌ پێویسته‌ له‌ ده‌وری کۆ وه‌بی ، کۆ

 

له‌ سایه‌ی حیزبی دیموکڕاتی خۆمان

له‌ باڵدار تێپه‌ڕی ئه‌وڕۆکه‌ پێڕۆ

 

ده‌سا خۆت هه‌ڵکه‌ ڕێ ببڕه‌ به‌ گورجی

بڕۆ پێش بێ وچان ، لێ بخوڕه‌، باژۆ

 

نه‌ما داخ و په‌ژاره‌ و ماته‌م و خه‌م

زه‌مانی هه‌ڵپه‌ڕین و به‌زمه‌ ئیمڕۆ

 

 

له‌ شایی ئێمه‌دا نابینی ئێستا

کچێکی دڵبه‌خه‌م، لاوێکی بێ دۆ

 

درۆزن بۆی بزر بوو، هاته‌ مه‌یدان

کچی ئازا، کوڕی لێزان و هه‌قگۆ

 

توخونی دوژمنی به‌دکاره‌ نابین

که‌ سوتاوه‌ ده‌سی ئێمه‌ به‌ پشکۆ

 

زمانی ئێمه‌ گه‌ر نازانێ دوژمن

ده‌بێ حاڵی بکه‌ین ئه‌مجار به‌ بڕنۆ

 

له‌ پێشمان دایه‌ دوا ڕۆژێکی ڕووناک

ئیتر ناخورێ هه‌قی ئێمه‌ به‌ فیڕۆ

 

 

هیمن

 
ده‌یڵێم و بێ باکم

 

هه‌چێکی بێته‌ سه‌ر زارم

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

ئه‌گه‌رچی بێکه‌س و زارم

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

ئه‌وی ئاغابێ ، بیکاره‌

جه‌بوون و قه‌ڵس و لاساره‌

دزی و ڕێگرتنی کاره‌

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

گه‌لێ بێ فیکر و ئیدڕاکن

گه‌لێ بێ خێر و ناپاکن

توخوا که‌ی کامه‌یان پاکن؟

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

ئه‌وه‌نده‌ گێژ و بێ هۆشن

حه‌یا و نامووسێ ده‌فرۆشن

له‌بۆ ئازادی ناکۆشن

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

خودای ئاغاوه‌تان قه‌نده‌

له‌بۆ قه‌ندن هه‌موو به‌نده‌

به‌حاڵی وان ده‌که‌ن خه‌نده‌

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

نییانه‌ بیری سه‌ربه‌ستی

ده‌که‌ن فه‌خرێ به‌ ژێرده‌ستی

ده‌ڕۆن هه‌روا به‌ره‌و په‌ستی

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

 

 

 

له‌ تاڵان و بڕۆ ئازان

له‌ ڕێگرتن هه‌موو وریان

درۆ ناکه‌م بپرسن وان ؟!

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

ئه‌وانی ئێستێ سه‌ردارن

جه‌فاجۆن و سته‌مکارن

غوڵامی پووڵ و دینارن

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

به‌ شه‌و تا ڕۆژ ده‌که‌ن ته‌گبیر

چ مڵکێکی بکه‌ن داگیر

چ داماوێک بکه‌ن یه‌خسیر

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

 

له‌به‌ر زوڵم و جه‌فای وانه‌

وه‌ته‌ن یه‌کباره‌ وێرانه‌

هه‌زار خۆزگه‌م به‌ بێگانه‌

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

له‌ شه‌رم و شووره‌یی مردم

به‌خۆم من گه‌ر بڵێم کوردم

که‌ ئاغا ئابڕووی بردم

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

منم لاوێکی بێ په‌ڕوا

له‌ که‌س باکم نییه‌ به‌خوا

ئه‌گه‌ر ئاغا له‌ حه‌پسم کا

ئه‌من ده‌یڵێم و بێ باکم

 

هیمن

    هۆنیار

    هۆنیاری گه‌وره‌ی کورد
    مامۆستا هێمنی موکریانی

    Categories

    All

    RSS Feed